Celem umowy jest promowanie współpracy międzynarodowej, zdobywanie nowych doświadczeń i szkolenie pracowników poprzez wymianę informacji oraz wiedzy technicznej i naukowej.

PRZYRODA

Krajobraz Puszczy Kampinoskiej został ukształtowany ponad 12 tysięcy lat temu, gdy płynące z południa rzeki napotkały czoło ustępującego lądolodu skandynawskiego i skierowały się wzdłuż niego ku zachodowi, żłobiąc szerokie na około 18 km koryto. Tak powstał taras akumulacyjny pradoliny Wisły, ograniczony od wysoczyzn polodowcowych. Na północy jest to wysoka na ponad 20 m skarpa Równiny Płońskiej, na południu nieco niższa skarpa Równiny Błońskiej. Właściwy taras Puszczy Kampinoskiej zbudowany jest z piasków i żwirów rzecznych. Pod koniec epoki lodowcowej na łachach Prawisły rozwinęły się procesy eoliczne, tworząc wydmy, które sięgają do 30 m wysokości względnej i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające do złudzenia mini łańcuchy górskie. Później (około 12,5 tysiąca lat temu), gdy wody ustąpiły, pozostały po dawnych nurtach grząskie tereny bagien, a po piaszczystych łachach tereny wydmowe, usypane przez wiatry. Zaczęła wkraczać roślinność... i stanowią dziś na powierzchni blisko 20 tysięcy ha unikatowy na skalę europejską twór przyrodniczy. Pasy bagienne zajmują tereny dawnego koryta Prawisły. Płynąca pradoliną Wisła zajmuje współcześnie zaledwie 1,5 km szerokości. Na płaskich terenach pasów bagiennych, a także w obrębie pasów wydmowych, w misach wywiania piasku (tzw. deflacyjnych) powstały pokłady torfu niskiego.

Wydmy i bagna są najbardziej charakterystyczne dla tutejszego pejzażu. Najładniej jest tam, gdzie sąsiadują ze sobą bezpośrednio. Wydmy wznoszą się nad powierzchnię dawnych bagien. Kontrast podkreślony jest przez odmienną szatę roślinną. Na wydmach dominują drzewostany sosnowe. Sośnie towarzyszą gatunki liściaste, przede wszystkim dęby. Dawniej dąbrowy zajmowały duże połacie wydm. Wycięto je ze względu na drewno. Obecnie leśnicy zmierzają do odbudowy dąbrów. Na bagnach występują łąki i lasy liściaste, wśród których przeważają olsy z drzewami i krzewami rosnącymi na charakterystycznych kępach, wyniesionych nad poziom wód roztopowych. Podobno te kępy dały nazwę puszczy.

W Kampinoskim Parku Narodowym spotykamy wiele unikalnych gatunków roślin. Na torfowiskach występuje reliktowe stanowisko chamedafne północnej, rośliny borealnej z okolic kręgu polarnego  (zdjęcie po lewej). Wiśnia kwaśna jest krzewem typowym dla stepów południowo-wschodniej Europy. Rosną także gatunki typowe dla, terenów górskich i typowe dla polskiego niżu, lecz gdzie indziej już występujące rzadziej. Bogactwo gatunków zadziwia zwłaszcza wiosną i wczesnym latem.

Ochroną rezerwatową objęto cały teren Parku. Około 15% powierzchni znajduje się w rezerwatach ścisłych, w których przyroda rządzi się sama, bez ingerencji człowieka. Pozostały obszar objęto ochroną częściową; w rezerwatach częściowych specjalnym zabiegom pielęgnacyjnym i przebudowie drzewostanów poddano te fragmenty, które uległy daleko idącym zmianom na skutek niewłaściwej, długoletniej działalności ludzkiej. Najbardziej charakterystyczne drzewa, długowieczne dęby i sosny, chronione są jako pomniki przyrody. Znajdują się one także poza obszarem Parku. Od wsi Łazy prowadzi ku południowi najładniejsza w okolicy aleja lipowa. Najgrubszym drzewem w Polsce jest białodrzew, tj. topola biała rosnąca obok Leszna, w pozostałościach parku Karpinek na granicy ze wsią Grądy. Drzewo to ma 10 m 80 cm obwodu na wysokości piersi dorosłego człowieka.

Żadna ze stolic europejskich i Żadne z milionowych miast Europy nie może się poszczycić taką liczbą dziko żyjącej zwierzyny w bezpośrednim sąsiedztwie miasta. Symbolem Parku jest łoś. Żyją tu także jelenie, sarny, dziki, bobry, lisy, borsuki, kuny leśne, tchórze, łasice, gronostaje, zające, okresowo także wilki. Niezwykle bogaty jest świat ptaków. Na bagnach można spotkać żurawie, w przepastnych lasach gniazdują czarne bociany, czaple siwe, kruki, liczne ptaki drapieżne z orlikiem krzykliwym na czele. Z płazów wymienić trzeba bardzo rzadką ropuchę paskówkę; z gadów – zaskrońca (na zdjęciu po lewej – podczas „śniadania”), żmiję, gniewosza, padalca. Obserwowano tu aż 4 tys. gatunków owadów.

WODY

Park położony jest w największym w kraju węźle wodnym, jaki wyznaczają zbiegające się w tym rejonie doliny Wisły, Bugu, Narwi, Wkry i Bzury. W Parku nie występują jeziora. W XIX i XX wieku znaczne obszary bagien zostały zmeliorowane i obecnie są przesuszone. Największym ciekiem wodnym Parku jest Łasica, dopływ Bzury, spełniająca w sieci odwadniającej rolę głównego kanału.

ZABYTKI, ARCHITEKTURA I HISTORIA

Tereny wydmowe otoczone niedostępnymi bagnami człowiek zamieszkiwał już w epoce kamiennej, tj. ok. 7.500–4.000 lat p.n.e. Najstarszym zachowanym śladem działalności człowieka jest grodzisko z X – XI w. w rezerwacie ścisłym Zamczysko. Jest to cylindryczny kopiec dawnego gródka, otoczony wałami i fosami wzmocnionymi dawniej drewnianymi ostrokołami. Grodzisko obecnie porośnięte jest lasem.

Najstarszą murowaną budowlą jest gotycki kościół obronny w Brochowie z poł. XVI w. Jego wieże, o kształcie smukłych baszt, mają wąskie okienka strzelnicze. W kościele tym brali ślub rodzice Fryderyka Chopina, a on sam był tu ochrzczony. Urodził się w pobliskiej Żelazowej Woli w 1810 r. Zamieniony na muzeum, dom urodzenia kompozytora otoczony jest pięknym parkiem; w sezonie letnim w niedziele odbywają się tu koncerty chopinowskie. Żelazowa Wola ściąga tłumy turystów krajowych j zagranicznych.

Wartościowym zespołem zabytkowym może poszczycić się Lipków: klasycystyczny dworek i kościół z końca XVIII w. otoczone są resztkami parku krajobrazowego; miejscowość o interesującej historii. Dawna własność pani Grabowskiej żony króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, potem Ormianina Paschalisa Jakubowicza, który produkował tu znane pasy szlacheckie. Właścicielami Lipkowa była następnie rodzina Szetkiewiczów, z której pochodziła żona Henryka Sienkiewicza. Pisarz umieścił w Lipkowie akcję słynnego pojedynku Wołodyjowskiego z Bohunem z „Ogniem i mieczem”. W pobliżu Lipkowa barokowy kościół z 1728 r. w Starych Babicach.

W Kampinosie znajduje się drewniany kościół z 2 poł. XVIII w., rzadki w kraju przykład naśladowania murowanej architektury sakralnej przez budownictwo drewniane. Dom wycieczkowy PTTK mieści się w klasycystycznym dworku z XIX w., który w roku 1863 był przez pewien czas siedzibą przywódcy powstańczego, Zygmunta Padlewskiego. W czasie okupacji dworek mieścił hitlerowską placówkę żandarmerii – terroryzującą okolicę.

Wiele miejsc związanych jest z powstaniami narodowymi i wydarzeniami wojennymi. Przez Brochów i Kromnów wiódł szlak wojsk małopolskich Władysława Jagiełły, zdążających w 1410 r. pod Grunwald. Mieszkańcy wiosek puszczańskich brali udział w Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 r. Dużo pamiątek zachowało się z czasów powstania styczniowego w 1863 r. Najliczniej odwiedzana jest Mogiła Powstańców koło Zaborowa Leśnego. Groby powstańcze znajdują się także w Kampinosie.

We wrześniu 1939 r. w Puszczy Kampinoskiej i okolicy wiele potyczek i walk stoczyli żołnierze polscy Armii „Poznań” i „Pomorze”, wycofujący się po dramatycznej bitwie nad Bzurą w kierunku Warszawy. Brochów kilkakrotnie przechodził z rąk do rąk i nie ocalał żaden dom. Do krwawych walk doszło w okolicach Górek, Sierakowa, Lasek, Łomianek. Pamiątkami tych walk są mogiły i cmentarze wojenne, największe w Granicy, Laskach, Kiełpinie. W Śladowie ustawiono pomnik na miejscu, w którym żołnierze hitlerowscy zamordowali oddających się do niewoli żołnierzy polskich i ludność cywilną z okolicznych wsi. Symbolem zbrodni hitlerowskich jest Cmentarz Palmirski z grobami ok. 2,5 tys. ofiar rozstrzelanych tutaj i w innych lasach podwarszawskich w latach 1939–1941. Przy wejściu słowa napisu z celi przy al. Szucha w Warszawie: „Łatwo jest mówić o Polsce, trudniej dla niej pracować, a najtrudniej cierpieć”. Obok cmentarza muzeum pamięci narodowej.

W czasie okupacji hitlerowskiej Puszcza dawała schronienie partyzantom. W roku 1944 w rejonie wsi Wiersze istniał duży warowny obóz zgrupowania Armii Krajowej „Kampinos”, którego żołnierze spieszyli na pomoc powstańczej Warszawie i brali udział w akcjach na terenie Puszczy. Cmentarz partyzancki znajduje się obok wsi Wiersze, groby m. in. koło Pociechy.

TURYSTYKA, EDUKACJA, MONITORING ŚRODOWISKA

Wyznakowano około 360 km szlaków turystycznych, które najlepiej przebywać pieszo. Niektóre przydatne są do uprawiania turystyki rowerowej (ponad 200-kilometrowy tzw. Kampinoski Szlak Rowerowy), konnej oraz narciarstwa śladowego. Szlaki tak poprowadzono, aby można było obejrzeć wszystkie najbardziej interesujące miejsca i obiekty. Należy pamiętać, że ten sam szlak wygląda inaczej w różnych porach roku. Kilkakrotna wędrówka tą samą trasą sprzyja wyrabianiu zmysłu obserwacji i pozwala zwrócić większą uwagę na przyrodę. Znakowanie nie różni się od przyjętego w innych częściach kraju. Znaki składają się z trzech pasków malowanych farbą na drzewach, słupach itp. Dwa wewnętrzne paski są zawsze białe, środkowy jest kolorem szlaku – czerwony, niebieski, zielony, żółty lub czarny. Przy szlakach znajdują się urządzone przez dyrekcję Parku miejsca wypoczynku, miejsca biwakowe, schrony przeciwdeszczowe. Ustawiono także tablice informacyjne. W Wólce Węglowej i Dziekanowie Leśnym zaczynają się ścieżki przyrodnicze, zaopatrzone w specjalne tablice. Wycieczki zbiorowe i rajdy turystyczne muszą uzyskać zezwolenie w Dyrekcji Kampinoskiego Parku Narodowego, Izabelin k. Warszawy, ul. Tetmajera 38, tel. (0-prefiks-22) 722-60-01, 722-60-21, 722-65-59 oraz 721-83-91…95; dyrekcja@kampinoski-pn.gov.pl. Warto skorzystać z usług wyszkolonych przewodników, oprowadzających po Parku. Dla obsługi ruchu turystycznego urządzono na obrzeżach Parku 15 parkingów samochodowych, 6 pól wypoczynkowych, tereny biwakowe. Park odwiedzany jest głównie w dni wolne od pracy.