Kopce Pamięci dla szerokich rzesz krajoznawców, w tym dla młodego pokolenia, mogą być ważnym czynnikiem służącym upowszechnianiu wiedzy o doniosłych wydarzeniach z dziejów Polski, ludziach związanych z historią regionu, narodu czy państwa. Kopce są swoistymi fenomenami polskiej przestrzeni i osobowości naszej mentalności. Wznoszone były przez lokalne społeczności dla uczczenia pamięci doniosłych faktów naszych dziejów i czynów bohaterów narodowych. Zdobywanie odznaki „Szlakiem Kopców w Polsce” z pewnością przysłuży się w kształtowaniu patriotyzmu wśród wszystkich pokoleń turystów.
1. Ogólnopolska Odznaka „Szlakiem kopców w Polsce”, jest odznaką trzystopniową.
– Stopień brązowy posiada otok niebieski,
– Stopień srebrny posiada otok zielony,
– Stopień złoty posiada otok czerwony.
2. Warunkiem zdobycia odznaki w stopniu brązowym jest udokumentowanie zwiedzenia minimum 20 miejscowości z 10 województw, w których usytuowane są kopce.
Warunkiem zdobycia odznaki w stopniu srebrnym jest udokumentowanie zwiedzenia minimum 25 miejscowości z 12 województw, w których usytuowane są kopce.
Warunkiem zdobycia odznaki w stopniu złotym jest udokumentowanie zwiedzenia minimum 30 miejscowości z 14 województw, w których usytuowane są kopce.
Krajoznawcy – turyści, którzy rozpoczęli zdobywać odznakę według starego regulaminu lub posiadają już odznakę z otokiem czerwonym następnymi wyższymi stopniami tej odznaki będą odznaki – w stopniu srebrnym (otok niebieski), w stopniu złotym (otok zielony).
3. W miejscowościach, w których jest kilka kopców, zaliczany będzie 1 kopiec.
4. Potwierdzenie zwiedzania obiektów – kopców, dokonuje się w „Kronice-Dzienniczku” (wykonanym w dowolnej formie):
· pieczęcią – stemplem z obiektu (jeśli taki jest);
· pieczęcią miejscowości, w której kopiec się znajduje;
· pieczęcią miejscowości pobliskiej – sąsiedzkiej.
5. Czas zdobywania odznaki jest nieograniczony.
6. O uzyskanie odznaki może się ubiegać, każdy turysta który ukończył 8 rok życia.
7. Odznakę można zdobywać odbywając wędrówki pieszo, rowerem, motocyklem, samochodem lub konno przez cały rok kalendarzowy, łącznie z innymi odznakami turystyki kwalifikowanej.
8. Weryfikacje i przyznanie odznaki prowadzi Zespół Weryfikacyjny przy Oddziale Wojskowym PTTK w Chełmie, który jest jedynym dystrybutorem tej odznaki. Adres Oddziału: ul. Lubelska 139d/15, 22-109 Chełm 6, tel. (0-82) 565-59-67; mobile (+48) 507324323.
9. Ostateczna interpretacja niniejszego regulaminu należy do Oddziału Wojskowego PTTK w Chełmie.
10. Do przesyłki „Kroniki – Dzienniczka” należy dołączyć zaadresowaną kopertę zwrotną wraz ze znaczkami na list polecony.
11. Weryfikator odsyłając zainteresowanemu „Kronikę – Dzienniczek” z potwierdzonym przyznaniem odznaki, wysyła odznakę za pobraniem pocztowym.
12. Wykaz obiektów wymaganych na odznakę jest zamieszczony poniżej wg podziału na województwa.
WYKAZ KOPCÓW WYMAGANYCH DO ODZNAKI
I. Województwo dolnośląskie:
Kopiec w Starej Rudnej, gm. Rudna, pow. lubiński.
II. Województwo kujawsko–pomorskie:
Kopiec Władysława Łokietka w Płowcach, pow. radziejowski,
Kopiec w Aleksandrowie Kujawskim.
III. Województwo lubelskie:
Kopiec Unii Horodelskiej w Horodle, pow. hrubieszowski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Uchańce, gm. Dubienka, pow. chełmski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Bełżycach, pow. lubelski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Krasnymstawie,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Surhowie, gm. Kraśniczyn, pow. krasnostawski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Rejowcu Osadzie, pow. krasnostawski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki koło Małochwieja, pow. krasnostawski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Chełmie,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Pawłowie, gm. Rejowiec Fabryczny,
Kopiec Tadeusza Kościuszki i Powstańców Styczniowych w Mełgwi, gm. Mełgiew, pow. świdnicki,
Kopiec Marcina „Lelewela” Borelowskiego w Batorzu, gm. Janów Lubelski,
Kopiec Powstańca w Gruszkowie, gm. Rejowiec Osada, pow. krasnostawski,
Kopiec w Mołożowie Kolonii, gm. Mircze, pow. hrubieszowski,
Kopiec w Serebryszczu, pow. chełmski,
Kopiec Legionów w Lublinie,
Kopiec Wolności na Wysokiej Górce w Chełmie,
Kopiec Józefa Piłsudskiego w Wołkowianach, gm. Żmudź, pow. chełmski,
Kopiec Józefa Piłsudskiego w Żerocinie, gm. Drelów, pow. międzyrzecki,
Kopiec Józefa Piłsudskiego i Wojska Polskiego w Neplach, gm. Terespol, pow. bialski,
Kopiec w Rejowcu Fabrycznym, pow. chełmski,
Kopiec w Radostowie, gm. Telatyn, pow. tomaszowski (lubelski),
Kopiec w Giełczwi, gm. Wysokie,
Kopiec Chwały Żołnierzy WOP w Wytycznie, gm. Urszulin, pow. włodawski,
Kopiec Partyzantów w Posadowie, gm. Telatyn, pow. tomaszowski (lubelski),
Kopiec z Pomnikiem Żołnierzy AK w Chełmie,
Kopiec – Mogiła na terenie Obozu Zagłady w Sobiborze, pow. włodawski,
Kopiec Pamięci Pomordowanych w Chełmie,
Kopiec z kaplicą grobowa w Żdżannem, gm. Siennica Różana, pow. krasnostawski,
Kopiec z figurą NMP w Chełmie,
Kopiec Henryka Sienkiewicz w Okrzei, gm. Krzywda, pow. łukowski,
Kopiec w Łowczy, gm. Sawin, pow. chełmski,
Kopiec z pomnikiem w Łopienniku Górnym, pow. krasnostawski,
Kopiec widokowo-parkowy nad zbiornikiem wodnym w Chełmie,
Kopiec – mogiła żołnierzy z I wojny światowej w Biłgoraju,
Kopiec z figurą sakralną w Łysołajach, gm. Milejów, pow. łęczyński,
Kopiec w Mełgwi, gm. Mełgiew, pow. świdnicki,
Kopiec Powstańców Styczniowych w Świerżach, gm. Dorohusk, pow. chełmski,
Kopiec Pomordowanych w Obozie w Krzesimowie, gm. Kock, pow. lubartowski,
Kopiec z krzyżem wotywnym obok kościoła przy ul. Grottgera w Chełmie,
Kopiec Powstańców Styczniowych na „Kościółku” w Hruszowie, pow. chełmski,
Kopiec Konstytucji 3 maja w Piaskach, pow. świdnicki,
Kopiec parkowo-widokowy w Łowczej, pow. chełmski,
Kopiec z figurą sakralną w Grabowcu, pow. zamojski,
Kopiec – mogiła ofiar I w. św. w Ciechankach, pow. świdnicki,
Kopiec na miejscu straceń w obozie pracy w Krzesimowie, pow. świdnicki,
Kopiec z krzyżem w Ubrodowicach, pow. hrubieszowski.
IV. Województwo lubuskie:
Kopiec „Koziołka Matołka” w Witnicy, pow. gorzowski.
V. Województwo łódzkie:
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Kiernozi, pow. łowicki,
Kopiec Niepodległości – Zalew,
Kopiec wolności im. Tadeusza Kościuszki w Ciebłowicach k/Spały, pow. tomaszowski (mazowiecki).
VI. Województwo małopolskie:
Kopiec Krakusa na Krzemionkach w Krakowie;
Kopiec Wandy w Krakowie-Mogile,
Kopiec Krakusa II w Kruszkowicach, gm. Gdów, pow. wielicki,
Kopiec pogródkowy w Szczepanowie, pow. brzeski,
Kopiec z pomnikiem Milenium w Szarowie, gm. Kłaj, pow. wielicki,
Kopiec Grunwaldzki na Wężowej Górze w Niepołomicach, pow. wielicki,
Kopiec Grunwaldzki w Palczowiczch, gm. Zator, pow. oświęcimski,
Kopiec ariańsko-kalwiński w Łuczanowiczch, Kraków-Nowa Huta,
Kopiec ariański w Grodkowicach – w Brzeziu, gm. Gdów, pow. wielicki,
Kopiec Kazimierza Pułaskiego w Krynicy, pow. nowosądecki,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Racławiczch, pow. miechowski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Krakowie,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Olkuszu,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Miechowie,
Kopiec Wojciecha Bartosa Głowackiego w Miechowie,
Kopiec Żołnierzy Insurekcji Kościuszkowskiej w Bosutowie, gm. Zielonki, pow. krakowski,
Kopiec gen. Jana Henryka Dąbrowskiego w Pierzchowcu, gm. Gdów, pow. wielicki,
Kopiec – mogiła Powstańców Krakowskich z 1846 r. w Gdowie, gm. Gdów, pow. wielicki,
Kopiec – mogiła Żołnierzy Węgierskich w Liplasie, gm. Gdów, pow. wielicki,
Kopiec Powstańców w Słomnikach, pow. miechowski,
Kopiec Niepodległości Marszałka Józefa Piłsudskiego Mogiła Mogił na Sowińcu w Krakowie,
Kopiec w Lisiej Górze, pow. tarnowski,
Kopiec na cmentarzu Rakowickim w Krakowie,
Kopiec Golgota w Ludźmierzu, pow. nowotarski,
Piramida grobowa na cmentarzu Rakowickim w Krakowie,
Kopiec Jana Pawła II na Zakrzówku w Krakowie,
Kopiec w Biskupicach Radłowskich, gm. Żabno, pow. tarnowski,
Kopce w Puszczy Niepołomickiej, gm. Kłaj, pow. wielicki,
Kopiec przy ul. Stradomskiej w Krakowie,
Kopiec w Szczucinie, pow. dąbrowski,
Kopiec w Zręczycach, gm. Gdów, pow. wielicki,
Kopiec w Zawadzie, pow. myślenicki,
Kopiec w Modlnicy, gm. Wielka Wieś, pow. krakowski,
Kopiec w Mogilanach, pow. krakowski,
Kopiec w Szczawnicy, pow. nowotarski,
Kopiec upamiętniający powstanie Plant w Krakowie,
Kopiec z krzyżem w Hebdowie, gm. Nowe Brzesko, pow. proszowicki,
Kopiec w Michałowicach, pow. krakowski,
Kopiec pamięci tych „co żywią i bronią” w Tokarni, pow. myślenicki,
Kopiec – mogiła w Orłowie, pow. miechowski,
Kopiec Tatarski „Boża Męka” w Żębocinie, gm. i pow. proszowicki,
Kopiec Grunwaldzki w Osieku, gm. Osiek, pow. oświęcimski,
Kopiec Mogilny w Brzeszczu – Piaskach, gm. Brzeszcze, pow. oświęcimski,
Kopiec – Kurhan w Karniowicach, gm. Trzebinia, pow. chrzanowski.
VII. Województwo mazowieckie:
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Rozniszewie, gm. Magnuszew, pow. kozienicki,
Kopiec Tadeusza Kościuszki pod Maciejowicami, pow. garwoliński,
Pomnik Tadeusza Kościuszki w Pszczelinie, gm. Brwinów, pow. pruszkowski,
Pomnik Tadeusza Kościuszki w Pruszkowie,
Kopiec żołnierzy Napoleońskich i Polskich w Krzemieniu, gm. Jabłonna Łęcka, pow. sokołowski,
Kopiec Bohaterów Olszynki Grochowskiej w Warszawie,
Kopiec Czerniakowski z Pomnikiem Polski Walczącej w Warszawie,
Kopiec w Liwkach Szlacheckich, gm. Huszlew, pow. łosicki,
Kopiec w Kosowie Lackim, pow. siedlecki,
Kopiec poległych za wiarę i ojczyznę w Skórcu, pow. siedlecki,
Kopiec poległych za wiarę i ojczyznę w Wodynie, pow. siedlecki,
Kopiec Żołnierzy Polskich na cmentarzu Powąskowskim w Warszawie,
Kopiec pamięci Józefa Piłsudskiego i współtwórcy niepodległości w Sulejowie, pow. miński,
Kopiec Józefa Piłsudskiego we wsi Rzewuski Zawady, gm. Mordy, pow. siedlecki,
Kopiec Józefa Piłsudskiego na Polach Mokotowskich w Warszawie,
Kopiec Józefa Piłsudskiego, Rzewuski – Zawady, pow. siedlecki,
Kopiec Józefa Piłsudskiego, Grabów n/Pilicą,
Kopiec Józefa Piłsudskiego w Głowaczowie,
Kopiec upamiętniający gen. St. Grzmota-Skotnickiego w Tułowicach, gm. Brochów,
Kopiec pamięci Żołnierzy Polskich w Janowie, gm. Brochów, pow. sochaczewski,
Kopiec z obeliskiem w Trąbkach, gm. Pilawa, pow. garwoliński,
Kopiec żołnierzy 1920 r. – Czerwonka, pow. garwoliński,
Kopiec poległych w latach 1918-1938, Budziska, pow. garwoliński,
Kopiec poległych w wojnie polsko-bolszewicej 1920 r., Wodynie, pow. siedlecki,
Kopiec z krzyżem – miejsce straceń w okresie Powstania Styczniowego w Radomiu,
Kopiec tatarski w Iłży,
Kopiec – pomnik (miejsce egzekucji z 1863 r.) w Warce (Błonia n/Pilicą),
Kopiec „Kurhan Okurzałego” w Głuśćcu,
Kopiec – grodzisko kultowe w Gródku pow. przysuski,
Kopiec Legionistów 1 Kadrowej w Żytkowicach,
Kopiec „Góra Trzech Krzyży” – Szydłowiec,
Kopiec Harcerzy w Płocku,
Kopiec Kościuszki w okolicach Maciejowic, gm. Maciejowice, pow. garwoliński,
Kopiec Pamięci ks. Jerzego Popiełuszki w Starej Miłosnej – dzielnica Wesołej w Warszawie,
Kopiec na terenie Obozu Zagłady w Treblince, gm. Małkinia, pow. ostrowski (mazowiecki),
Kopiec – Pomnik Bohaterów Getta, ul. Miła 18, dzielnica Śródmieście w Warszawie.
VIII. Województwo opolskie:
Kopiec pogródkowy w Kielczy, gm. Zawadzkie, pow. strzelecki,
Kopiec pogródkowy w Laskowicach, gm. Lubna, pow. prudnicki,
Kopiec pogródkowy w Izbicku, pow. strzelecki,
Kopiec pogródkowy w Pawłowicach, gm. Gorzów Śląski, pow. oleski.
IX. Województwo podkarpackie:
Kopiec pogródkowy w Woli Wielkiej, gm. Żyraków, pow. dębicki,
Kopiec pogródkowy w Solcy, pow. przemyski,
Kopiec pogródkowy w Komorowicach, pow. przemyski,
Kopiec pogródkowy „Walik” w Brzozowej, pow. jasielski,
Kopiec pogródkowy „Zamczysko” w Starym Żmigrodzie, pow. jasielski,
Kopiec pozamkowy w Białobokach, pow. przeworski,
Kopiec pozamkowy w Lubaczowie,
Kopiec Tatarski „Przemysława” w Przemyślu,
Kopiec Tatarski w Przeworsku,
Kopiec Michała Pyrza w Nowosielcach, pow. przeworski,
Kopiec Tatarski w Sokołowie Małopolskim, pow. rzeszowski,
Kopiec Tatarski koło Gródka Robczyckiego, pow. robczycki,
Kopiec króla Zygmunta III Wazy w Krasiczynie, pow. przemyski,
Kopiec Zyndrama z Maszkowic w Przysietnicy, pow. brzozowski,
Kopiec z pomnikiem Grunwaldzkim w Padwi Narodowej, pow. mielecki,
Kopiec Grunwaldzki i Millenium Państwa Polskiego w Pruchniku, pow. jarosławski,
Kopiec „Grób Dragona” w Korzeniowie, gm. Żyraków, pow. dębicki,
Kopiec „Babi Mór” w Korzeniowie, gm. Żyraków, pow. dębicki,
Kopiec żołnierzy króla szwedzkiego w Lesku,
Kopiec konfederatów barskich w Starej Wsi, pow. brzozowski,
Kopiec konfederatów barskich w Rzeszowie-Pobitno,
Kopiec Konstytucji 3-go Maja w Izdebkach, gm. Nozdżec, pow. brzozowski,
Kopiec żołnierzy Księstwa Warszawskiego pod Wrzawami, gm. Górzyce, pow. tarnobrzeski,
Kopiec Niepodległości w Trzebosi, gm. Sokołów Małopolski, pow. rzeszowski,
Kopiec Żołnierzy AK w Żarnowej, pow. strzyżowski,
Kopiec mieszczan w Żarnowej, pow. strzyżowski,
Kopiec – mauzoleum w Bachórzu, gm. Dynów, pow. rzeszowski,
Kopiec z kapliczką w Kostryniu, gm. Olszanica, pow. leski,
Kopiec Marii Konopnickiej w Żarnowcu, pow. krośnieński,
Kopiec Adama Mickiewicza w Sanoku,
Kopiec w Olszanicy, pow. leski,
Kopiec „Parasol” w Haczowie, pow. brzozowski,
Kopiec „Na cyrklu” we Wzdowie, gm. Haczów, pow. brzozowski,
Kopiec Piotra Szewca w Grębowie, pow. tarnobrzeski,
Kopiec z krzyżem we Wzdowie, gm. Haczów, pow. brzozowski,
Kopiec „Altana” we Wzdowie, gm. Haczów, pow. brzozowski,
Kopiec w Nisku,
Kopiec w Dąbrowie, gm. Świlcza, pow. brzozowski,
Kopiec św. Andrzeja Boboli w Strachocinie, gm. Sanok, pow. sanocki,
Kopiec – Pamiątka Przemian Agrarnych w Bezku, gm. Sanok, pow. sanocki.
X. Województwo podlaskie:
Kopiec ołtarza papieskiego w Białymstoku – lotnisko Krywlany,
Kopiec Wolności w Lipsku n/Biebrzą,
Kopiec harcerzy w Supraślu,
Kurhan Kumata w Drohiczynie, pow. siemiatycki,
Kopiec Wolności w Lipsku nad Biebrzą, gm. Lipsk, pow. augustowski.
XI. Województwo pomorskie:
Kopiec i pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte w Gdańsku.
XII. Województwo śląskie:
Kopiec pogródkowy w Bieruniu Starym, pow. bieruńsko-lędziński,
Kopiec pogródkowy w Mikołowie,
Kopiec pogródkowy w Tarnowskich Górach,
Kopiec pogródkowy w Pniowie, gm. Toszek, pow. gliwicki,
Kopiec pogródkowy w Kochłowicach, pow. Ruda Śląska,
Kopiec pogródkowy w Woźnikach, pow. lubliniecki,
Kopiec żołnierzy pruskich w Goleniowach, gm. Szczekociny, pow. zawierciański,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Żarnowcu, pow. zawierciański,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Pszczynie,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Kochłowicach, pow. Ruda Śląska,
Kopiec Wyzwolenia w Piekarach Śląskich,
Kopiec Kosynierów, Wywła k/Szczekocin,
Kopiec Pogródkowy w Dankowicach-Kleczkowicach, gm. Wilamowice, pow bielski,
Kopiec z Krzyżem w Dankowicach, gm. Wilamowice, pow. bielski,
Kopiec ogrodowo-parkowy, gm. Wilamowice, pow. bielski,
Kopiec pogródkowy w Tarnowskich Górach, gm. Tarnowskie Góry, pow. tarnogórski,
Kopiec Nekropolia Żołnierzy Polskiech we Wrocławiu na Gabiszynie, Dzielnica Oporów,
Kopiec Księżnej Wiktorii w Rudach Wielkich, pow. raciborski.
XIII. Województwo świętokrzyskie:
Kopiec Salve Regina w Sandomierzu,
Kopiec pogródkowy we Włoszczowej,
Kopiec Grunwaldzki w Czrkowach, gm. Nowy Korczyn, pow. buski,
Mogiła szwedzka w Gartatowicach, gm. Kije, pow. pińczowski,
Kopiec ariańsko-kalwiński w Czarnocinie, pow. kazimierski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Połańcu pow. staszowski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Hebdziowie, gm. Moskorzew, pow. włoszczowski,
Kopiec gen. Jana Grochowskiego w Wywle, gm. Słupia Jędrzejowska, pow. jędrzejowski,
Kopiec Insurekcji w Podlasku, gm. Stopnica, pow. buski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Stopnicy, pow. buski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Busku-Zdroju,
Kopiec Żołnierzy Powstania Listopadowego w Jałowęsach, pow. opatowski;
Kopiec w Uściskowie, gm. Nowy Korczyn, pow. buski,
Kopiec w Sokołowie Dolnym, gm. Sobków, pow. jędrzejowski,
Kopiec w Chmielniku, pow. kielecki,
Kopiec BCh w Słupi, gm. Pacanów, pow. buski,
Kopiec z kaplicą Betlejem w Ossolinie, gm. Klimontów, pow. sandomierski,
Kopiec graniczny w Czarkowach, gm. Nowy Korczyn, pow. buski,
Kopiec w Czarkowych, gm. Nowy Korczyn, pow. buski,
Kopiec Spotkania bł. Wincentego Kadłubka w Sudole, gm. Jędrzejów, pow. jędrzejowski,
Kopiec Pamięci bł. Wincentego Kadłubka w Jędrzejowie, gm. Jędrzejów, pow. jędrzejowski.
XIV. Województwo warmińsko-mazurskie:
Kopiec Władysława Jagiełły pod Grunwaldem, gm. Stembark, pow. ostródzki,
Piramida rodu von Farenheid koło Żabna, gm. Banie Mazurskie, pow. giżycki,
Kopiec Strażniczy w Rynie, gm. Ryn, pow. giżycki.
XV. Województwo wielkopolskie:
Kopiec „Tatarska Góra” w Ciążeniu, gm. Lądek, pow. słupecki,
Kopiec – mogiła poległych za ojczyznę w Manieczkach, pow. śremski,
Kopiec Tadeusza Kościuszki w Objezierzu, pow. obornicki,
Kopiec – piramida rtm. Franciszka I. Łakińskiego w Łaziskach, pow. wągrowiecki,
Kopiec Wiosny Ludów w Sokołowie, pow. wrzesiński,
Kopiec w Myszakówku, gm. Zagorów, pow. słupecki,
Kopiec Józefa Piłsudskiego w Kępnie,
Kopiec w Rogalinie, gm. Mosina, pow. poznański,
Kopiec Golgota w Licheniu – gm. Slesin, pow. koniński,
Kopce – grzebalne (4 szt.) w Łękach Małych, pow. grodziski (wielkopolski),
Kopiec – piramida w Łaziskach k/Wągrowca, pow. wągrowiecki.
XVI. Województwo zachodniopomorskie:
Kopiec Napoleona Bonapartego w Szczecinie,
Kopiec – mogiła żołnierzy francuskich w Szczecinie.
Pobierz Regulamin Odznaki 
lub 
Oddział Wojskowy PTTK w Chełmie
ul. Lubelska 139 D/15
22-109 Chełm 6
tel. (0-82) 565-59-67
mobile: (+48) 507 324 323, 600 970 932
http://ow_chelm.pttk.pl
e-mail: ow_pttk_chelm@op.pl